ذکر به معناى یادآورى» است. همچنین حفظ معناى چیزى یا استحضار آن ذکر نامیده مى شود. به تعبیر دقیقتر گاهى مراد از ذکر حالتى است در نفس که انسان با آن مىتواند چیزى را که پیشتر بدان شناخت و معرفت داشته حفظ کند. ذکر به این معنا مانند حفظ است؛ با این تفاوت که ذکر در جایى به کار مىرود که علاوه بر اینکه مطلبى در خزانه حافظه هست، در نظرش نیز حاضر باشد. گاهى نیز ذکر گفته مىشود و مراد از آن حضور مطلبى در قلب یا زبان است و از این رو مىگویند ذکر بر دو نوع قلبى و زبانى است.[1]
بنابراین یکى دیگر از شیوه هاى پرورش ایمان، ذکر است که حضور جدّى خداوند را نزد انسان تقویت مىکند. ذکرهاى زبانى که در تعالیم اسلام وارد شده براى آن است که همان حالت قلبى حضور را در انسان ایجاد کند. البته نباید از تأثیر تربیتى ذکرهاى زبانى نیز غافل شد؛ زیرا به زبان آوردن سخنانى معیّن با استفاده از تلقین به نفس، تغییرى به مقتضاى آن در ضمیر انسان پدید مىآورد. چنانکه در راههاى ورود به ضمیر ناهشیار متذکر شدیم، این شیوه بسیار مورد عنایت تعالیم اسلام واقع شده است و سراسر زندگى ما به هنگام خواب و بیدارى، فعالیت و استراحت، و خوشى و ناخوشى پر است از این اذکار و تلقینات خداباورانه که در ما اثر مىگذارد. نمازهاى یومیه (فریضه و نافله)، مقدمات و تعقیبات آنها با اذکار مخصوص، شروع کارها با بسماللّه، پایان دادن هر کار با الحمدللَّه و اذکار دیگرى که براى خروج از خانه، ورود به محل کار، ورود به مسجد و .، همه این تلقینات به صورت ذکرهاى خفى یا علنى همچون بارانى زلال، گلستان قلب و روان مؤمنان را بارور ساخته و میوههاى ایمان و فضیلت را در دسترس قرار مىدهد.
نکته دیگر اینکه ذکرهاى زبانى، قلب را آماده تر مى کند. امام خمینى (ره) از قول استاد خود مى فرماید:
شیخ عارف کامل ما جناب شاهآبادى- روحى فداه- مىفرمودند: شخص ذاکر باید در ذکر مثل کسى باشد که به طفل کوچک که زبان باز نکرده، مىخواهد تعلیم کلمه کند، تکرار مىکند تا اینکه او به زبان مىآید و کلمه را ادا مىکند. پس از آنکه او کلمه را ادا کرد، معلم از طفل تبعیّت مىکند و خستگى آن تکرار بر طرف مىشود و گویى از طفل به او مددى مىرسد. همینطور کسى که ذکر مىگوید باید به قلب خود که زبان ذکر باز نکرده تعلیم ذکر کند و نکته تکرار اذکار آن است که زبان قلب گشوده شود و علامت گشوده شدن زبان قلب، آنکه زبان از قلب تبعیت مىکند و زحمت و تعب تکرار مرتفع مى شود.
ادامه مطلب202- شریعت، طریقت و حقیقت در عرفان اسلامی
ذکر ,زبان ,قلب ,مىکند ,ذکرهاى ,انسان ,که زبان ,است که ,ورود به ,است و ,کلمه را
درباره این سایت